ผีตาโขน ประเพณีผีตาโขน ถือเป็นส่วนหนึ่ง ในงานบุญประเพณีใหญ่ หรือที่เรียกว่า “งานบุญหลวง” หรือ “บุญผะเหวด” ตรงกับเดือน 7 จัดขึ้น ณ อำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย และจัดเป็นการละเล่น
ที่ถือเป็นประเพณีทุกปี เกี่ยวโยงกับงานบุญพระเวส หรือเทศน์มหาชาติประจำปี กับพระธาตุศรีสองรัก ปูชนียสถานสำคัญของชาวด่านซ้าย กล่าวกันว่า การแห่ผีตาโขน เกิดขึ้นเมื่อครั้งที่พระเวสสันดร
และนางมัทรีจะเดินทาง ออกจากป่า กลับสู่เมืองบรรดาผีป่าหลายตน และสัตว์นานาชนิด สมัคร เกมสล็อต อาลัยรักจึงพาแห่แหนแฝงตัว แฝงตน มากับชาวบ้าน เพื่อมาส่งทั้งสองพระองค์ กลับเมือง
เรียกกันว่า “ผีตามคน” หรือ “ผีตาขน” จนกลายมาเป็น “ผีตาโขน” อย่างในปัจจุบัน
ชนิดของ ผีตาโขน
หากว่าใครเคยเข้าร่วมงานประเพณีผีตาโขน แน่นอนว่าเราจะได้เห็นกับผีตาโขนหลากชนิดแตกต่างกัน โดยหลัก ๆ แล้ว สามารถแยกเป็น 2 ชนิด คือ ผีตาโขนใหญ่และผีตาโขนเล็ก
– ผีตาโขนใหญ่ ทำเป็นหุ่นรูปผีทำจากไม้ไผ่สานมีขนาดใหญ่กว่าคนธรรมดาประมาณสองเท่า ประดับตกแต่งรูปร่างหน้าตาด้วยเศษวัสดุที่หาได้ในท้องถิ่น เวลาแห่ คนเล่นจะต้องเข้าไปอยู่ข้างในตัวหุ่น แต่ละปีจะทำผีตาโขนใหญ่เพียง 2 ตัว คือผีตาโขนชาย 1 ตัวและหญิง 1 ตัว ผู้มีหน้าที่ทำผีตาโขนใหญ่จะมีเฉพาะกลุ่มเท่านั้น เพราะคนอื่นไม่มีสิทธิ์ทำ การทำก็ต้องได้รับอนุญาตจากผีหรือเจ้าก่อน ถ้าได้รับอนุญาตแล้วต้องทำทุกปีหรือทำติดต่อกันอย่างน้อย 3 ปี
– ผีตาโขนเล็ก เป็นการละเล่นของเด็ก ทั้งเด็กวันรุ่น ผู้ใหญ่ ทั้งผู้หญิงและชาย ที่สามารถเข้าร่วมได้ แต่ผู้หญิงไม่ค่อยเข้าร่วมเพราะเป็นการเล่นค่อนข้างผาดโผนและซุกซน
อีกหนึ่งประเพณี และงานบุญสำคัญที่มีชื่อเสียง และยังสนุกสนานของชาวอีสาน คือ งานประเพณีแห่ผีตาโขน นั่นเอง ซึ่งงานบุญนี้ จะจัดทุกๆ ปีในช่วงหน้าฝน คือ เดือนมิถุนายน ถึงปลายเดือนกรกฎาคม งานประเพณีนี้มีความเก่าแก่และประวัติความเป็นมาที่ยาวนาน เกร็ดความรู้ สั้นๆ เอกลักษณ์โดดเด่น ของประเพณีผีตาโขน นั่นคือ การแต่งกายของผีตาโขน ที่มาพร้อมกับลวดลายสีสันฉูดฉาด โดยเย็บเศษผ้าเป็นเสื้อตัวกางเกงตัวหรือเย็บเป็นชุดติดกันตลอดตัว ข้อสำคัญคือต้องคลุมร่างกายให้มิดชิด มีจุดเด่นตรงที่หน้ากากผีตาโขนซึ่งทำจากหวดนึ่งข้าวเหนียว ส่วนเครื่องแต่งตัวประกอบที่เป็นเอกลักษณ์ของผีตาโขนคือหมากกะแหล่ง แขวนติดบั้นเอว และดาบไม้ แกะสลักเป็นรูปอวัยวะเพศชายแถมทาสีแดงให้เห็นอย่างเด่นชัด ใช้เป็นอาวุธประจำกายผีตาโขนที่เอาไว้ควงหยอกล้อสาว ๆ